पाँडिचेरी भेट - भाग सहा - साधना रानडेंची भेट

३० सप्टेंबर

आजचा दिवस विशेष म्हणावा लागेल. आल्यापासून या ना त्या कारणानं पुढे ढकललं गेलेलं एक काम - एका स्नेहमूर्तीशी भेट - साधना रानडें ची भेट आज होणार होती. कालच्या त्यांच्या फोनवरच्या आवाजातली आपुलकी, मन:पूर्वकता जाणवून देणारं हसु आणि अदब - नकळत मनात एक प्रतिमा येऊ पहात होती. ९.३० ते १० च्या दरम्यान भेटायचे ठरले. मनातला उत्सुकतेचा भाव ओठांवर यायचा राहिला होता इतकचं. बाबा वरुन काही दाखवत नसले तरी त्यांचीही अवस्था फार काही निराळी नसणार.

साधारण पावणेदहाला आम्ही दोघे आश्रमात पोचलो. आजी, मामा व नुलकर काका, काकू आधी ५ -१० मिनिटे जाऊन पोचले होते. अतिशय शांततेत समाधीचे दर्शन घेऊन उजव्या हाताला आम्ही वळलो. Restricted Entry मध्ये अर्थातच आजीच्या वजनामुळे आत शिरलो. आतमध्ये शांतपणे उभी काउंटरर्स. उजव्या काउंटरपाशी बसलेला, हुबेहुब श्री ऑरोबिंदोंची आठवणं करून देणारा एक तेजःपुंज युवक - ओळखलं - हाच श्रध्दाळू रानडे! आणि डाव्या बाजूला नजर वळवली तर आजी डाव्या बाजूला खुर्चीमध्ये बसलेली. तिच्या डाव्या हाताला काउंटरवर एक व्यक्ती - तिला आमच्या समोरच्या दोन जणांनी झाकल्यामुळे नीट न दिसणारी -

 

नंतर त्या व्यक्तीच बोलणं संपले आणि 'ती' व्यक्ती नजरेच्या टप्प्यात आली. साधारण मध्यम बांधा, नजरेत येणारी उंची. गुलाबी रंगाची साडी, अवर्णनीय साधेपणा पण डोळ्यांच्या आणि चेहर्‍याच्या अत्यंत तेजामुळे शोभून दिसणारी मूर्ती - आश्रमाच्या डिवोटी - साधना रानडे! त्यांच्याबद्दल जितकं एकलं होतं, जितकं माहिती होतं त्याहीपेक्षा जबरदस्त व्यक्तिमत्व! आत्ता इथे मला त्यांच्याबद्दल थोडे सांगावं लागेल. साधारण ७०-८०च्या काळामध्ये मुलगा ३ महिन्यांचा, थोडी मोठी मुलगी आणि नवरा यांच्या सोबत येथे आलेली ही युवती - मदरच्या आदेशावरुन आणि त्याहीपेक्षा स्वेच्छेने म्हणून येथे आश्रमात राहिली आणि इथलीच एक होऊन गेली. श्री माताजींचा वरदस्पर्श तर तिला लाभलाच पण सर्वात भाग्यवान ठरला तो तिचा लहानगा. श्रध्दाळू असे नामकरण झालेला हा छोटा मुलगा पूर्णतया MP Pandit  म्हणून श्री मांचे जे  डिवोटी होते त्यांच्या हाताखाली अगदी तावून सुलाखून निघाला. दाढी आणि एकूणच व्यक्तिमत्वामुळे थेट श्री ऑरोबिंदोंची आठवण करून देणारा, 'सावित्री' या महाकाव्यावर प्रचंड अभ्यासानिशी अस्खलित इग्रजीतून रसाळ व्याख्याने देणारा हा युवक कॉम्प्युटर इंजीनियरही आहे हे एकल्यावर चकीत झाले मी! सर्वच क्षेत्रात लीलया वावरणारी ही प्रज्ञावान माणसं ... किती हे पूर्वसुकृत - त्याचे आणि त्याच्या जन्मदेचेही!

 

तर साधनाताईंशी झालेली ही भेट अगदी रोमांचकारी होती. त्यांच्या डोळ्यांमध्ये थेट पहाणे मला तरी अशक्य वाटतं होते ... कारण की स्नेहाने भरलेली ती नजर, साधनेच्या तेजाची साक्षीदार ... पेलणे तेव्हातरी शक्य नव्हते. मला व बाबांना बघताक्षणी उदगरल्या ,"तुम्हाला अजून खूप वाचायला हवे. आजीने इथवरं आणून सोडलयं. पुढचा प्रवास तुमच्या हातात आहे. खूप वाचा, जाणून घ्या. श्री माताजी आहेतच ... " पूर्ण घरामध्ये त्यांना अमोघच (माझा धाकटा भाऊ) आवडला. त्याच्या डोळ्यामधला भाव विलक्षण सुंदर असल्याचे त्या पुन:पुन्हा सांगत होत्या. (अमोघचा फोटो त्यांनी पाहिला). मला त्यांना ऐनवेळी काय द्यावे न सुचल्याने पटकन डायरी पुढे केली. मनात धाकधूक. आपण यांना इतक्या उत्साहाने वाचायला देतोय खरे पण आपली तेवढी पात्रता ... इतक्यात काही पाने नजरे खालून घालताच उद्गरल्या ... "Who made you a computer engineer? Because more than engineering, you are a literary person. साहित्यात आतापर्यंत पडली असतीस तर खूप पुढे गेली असतीस." मनात सहज प्रतिसाद उमटला. "शेवटी सारेच मनाजोगे घडते थोडेचं?'  असो. एकूणच  अपेक्षेपेक्षा आपण बरेच बरे लिहीले ही जाणीवही सुखकारक होती. शेवटपर्यंत त्या मला सांगत राहिल्या, "तुझी आजी ही अतिशय kind hearted person आहे. तिची पोच फार दूरवर आहे. तिच्या ज्ञानाचा फायदा करुन घ्या. ज्ञान मिळवणे म्हणजे अगदी तिच्या खनपटीस बसून तिच्याकडून ते हासिल करुन घेणे नसून, तिच्याजवळ दिवसातून किमान ५-१० मिनिटे का होईना पण बसणे" . हे  ऐकता ऐकताच आजी म्हणजे हे केवढे ज्ञान 'अनंत हस्ते कमलावराने' आहे आणि आम्ही साधे दोन करही फैलावतो तेही कद्रुपणाने, या जाणीवेने डोळे पाणावत राहिले ...

 

सरतेशेवटी निघायचा दिवस उजाडला. तसे आम्ही कोणीच नव्हेत पाँडिचेरीचे. पण गेल्या ४-५ दिवसात मातृमंदिर, रमणाश्रम आणि साधनाजींकडून जे काही इतकं भरभरुन मिळत गेलं त्यानं स्वत:चा थिटेपणा तर उमगलाच पण जोडीला नकळत का होईना, पण जाणिवेची खोली रुंदावत होती, receiptvity भी क्या चीज होती है - समजत होतं. इथून आपण काय घेतलं - काय न्यायचं - अंतर्मुख होताना कुठेशी ऐकलेली एक गोष्टच नजरेसमोर तरळत राहिली. फार पूर्वी गाडल्या गेलेल्या 'ममी' इजिप्त मध्ये जेव्हा परवा परवा पुनःश्च खणल्या गेल्या त्यावेळी तिथे जे काही बरेच पदार्थ मिळाले त्यात मिळाल्या कसल्याशा बिया. होय, चक्क चांगल्या स्थितीतल्या, त्यातल्याच काही उत्खननकाराने त्या उत्साहानं एका कुंडीत लावल्या. आता काय होईल, या विचारात तो असतानाच एके दिवशी त्यानं पाहिलं तर त्या बियांनी मूळ धरलं होतं, बीजानं मातीचा बंध पुन्हा एकदा झंकारले होते आणि मातीतून इवलासा कोंब  फुटू पाहत होता. आपणही इथून एखादं का होईना, पण कळत नकळत एखादं बीज सोबत घेऊन जाऊ आणि निगुतीनं निगराणी करत राहू. न जाणो बीज रुजायला किती काळ होईल - पण कधी ना कधीतरी त्याचा रुजावा मातीला हाक घालेल नी कोंब वर येऊ पाहेल.

 

थोडक्या अवधीत, कसलीही पूर्व जवळीक नसताना, या श्री ऑरोबिंदो आणि श्री मांच्या कर्मभूमीनं आम्हाला बांधून ठेवणारा लळा लावला. म्हणून मद्रास साठी रवाना होण्याआधी पाय इथून निघताना जड व्हायला लागले नी कुठलेसे अनामिक कढ घशाशी येऊन थांबले....

समाप्तः

सुप्रिया